Azərbaycan dünya ölkələri ilə enerji sahəsindəuğurlu əməkdaşlıq aparırbackend

Xalqın iradəsi, çağırışıtəkidi ilə 1993-cü ildə Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycanınsiyasiiqtisadi həyatında taleyüklü dəyişikliklərinbaşlanğıcını qoydu. Azərbaycanı labüd fəlakətdən xilasedən dahi rəhbər Heydər Əliyev ölkənin iqtisadiyüksəlişi üçün də tədbirlər görməyə başladı. Görkəmlidövlət xadimi Heydər Əliyevin işləyib hazırladığı yeni neft strategiyasının reallaşdırılmasında onun ən yaxınsilahdaşı məhz o zamanlar Azərbaycan RespublikasıDövlət Neft Şirkətinin birinci vitse-prezidenti olanİlham Əliyev idi. Həmin dövrdə Vaşinqton, Nyu-York, Hyuston, Dallas, İstanbul və digər şəhərlərdə iri neftşirkətlərinin rəhbərləri ilə səmərəli görüşlər keçirəndanışıqlar aparan İlham Əliyev xalqımızın milli maraqlarını tam təmin edən müqavilə şərtlərinin əldə olunması üçün gərgin əmək sərf edib.                                                                      

1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda Gülüstan sarayındaXəzərin Azərbaycan sektorundakıAzəri“, “Çıraq“, “Günəşliyataqlarının dərin su qatlarındakı neftinbirgə işlənməsi haqqındaməhsulun pay bölgüsütiplimüqavilə imzalandı. Müqavilə öz tarixi, siyasibeynəlxalq əhəmiyyətinə görəƏsrin müqaviləsiadlanmış, təxminən 400 səhifə həcmində və 4 dildə özəksini tapmışdıır. “Əsrin müqaviləsində dünyanın 8 ölkəsinin (Azərbaycan, ABŞ, Böyük Britaniya, Rusiya, Türkiyə, Norveç, YaponiyaSəudiyyə Ərəbistanı) 13 ən məşhur neft şirkəti (Amoko, BP, MakDermott, Yunokal, ARDNŞ, LUKoyl, Statoyl, Ekson, TürkiyəPetrolları, Penzoyl, İtoçu, Remko, Delta) iştiraketmişdir. Bununla da “Yeni neft strategiyası” və doktrinası uğurla həyata keçirilməyə başlandı.                                                                                                       

Yeni neft strategiyasının başlanğıcı sayılan “Əsrinmüqaviləsiölkəmizə yüksək işgüzarlıq, təşəbbüskarlıq ab-havası gətirdi. Ölkə iqtisadiyyatınınböhran məngənəsindən çıxarılmasına səbəb olanmüqavilə həm də neft sənayesi infrastrukturunun xeyliyaxşılaşdırılmasına imkan yaratdı. Digər tərəfdən, “Əsrin müqaviləsisonralar dünyanın 19 ölkəsinin 41 neft şirkəti ilə 30-dək sazişin imzalanmasına yolaçaraq, ilk növbədə, Azərbaycanın inkişafındaxalqımızın rifahının yüksəlməsində mühüm rol oynadı. “Əsrin müqaviləsiAzərbaycanın bir dövlət kimi siyasiiqtisadi təhlükəsizliyinin təmin olunmasına, dünyaiqtisadi sisteminə qoşulmasınabeynəlxalq aləmdəmövqeyinin möhkəmləndirilməsinə əlverişli şəraityaratdı.

Ulu Öndərin əsasını qoyduğu neft strategiyasınınuğurla davam etdirilməsi istiqamətində ötən illərdədaha bir tarixi saziş imzalanıb. 2017-ci ilin sentyabrayının 14-də Bakı şəhərindəki Heydər ƏliyevMərkəzində Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundaAzəri”, “Çıraq” və “Günəşliyataqlarının dərinlikdəyerləşən hissəsinin birgə işlənməsineft hasilatınınpay bölgüsü haqqında kontraktın imzalanmasımərasimi keçirilib. Həmin sənədə əsasən, neftyatağının işlənilməsi 2050-ci ilə qədər uzadılıb. Yeni imzalanan sənəd Azərbaycan üçün daha da əlverişlidir, baxmayaraq ki, 1994-cü ildə imzalanmış kontrakt da bizim maraqlarımızı tam təmin edirdi. Bunun bir neçəəsas parametrlərini qeyd etmək istərdim. Birincisi, sazişin imzalanmasından sonra ölkəmizə xariciinvestorlar tərəfindən 3,6 milyard dollar həcmindəbonus ödənilib. Digər tərəfdən, SOCAR-ın “AzAÇG” şirkəti podratçı kimi müqavilənin icrasında iştirak edir. Üçüncüsü, SOCAR-ın payı 11,6 faizdən 25 faizəqaldırılıbbununla da Azərbaycana çatacaq mənfəətneftinin səviyyəsi 75 faiz təşkil edir. Bunlar əsasşərtlərdir. Əlbəttə ki, müqavilənin Azərbaycana faydaverən digər müddəaları da vardır. Ancaq əsas şərtləronu göstərir ki, Azərbaycanın gələcək inkişafı, maliyyəimkanlarımızın genişləndirilməsi üçün imzalanan busazişinçox böyük əhəmiyyəti var.

Cəfərova Nazənin Azərbaycan Dillər Universiteti