Milli müstəqillik bəşər tarixi boyu xalqların, millətlərin ən çox arzusunda olduqları siyasi, hüquqi vəmənəvi tələbatları arasında əsas nemət olub. Çünkimüstəqil olmayan bir xalq və millət daima var olabilməz. Milli müstəqilliyini əldən vermiş millətlərzaman-zaman başqa xalqların və millətlərin içindəassimilyasiyaya uğrayaraq tarixində arxivlərindəqalırlar. Hər xalqın, millətin milli və dövlətmüstəqilliyinin əldə edilməsində mühüm tariximissiyaya malik olan dahi şəxsiyyətləri var. Özxalqlarına milli müstəqillik nemətini daddıra bilənhəmin dahilər heç zaman unudulmur.
Dünya və bəşər tarixində Azərbaycan adlı coğrafiməkanın milli müstəqil dövlət institutu halınagətirilməsi, milli müstəqilliyimizin 70 ildən sonrayenidən bərpası dahi şəxsiyyət, ulu öndər HeydərƏliyevə nəsib oldu. Bəli, bu gün birmənalı şəkildədemək olar ki, Heydər Əliyev bəşəriyyət tarixindəmənsub olduğu xalqa və millətə milli dövlətmüstəqilliyini yenidən qazandıra bilən xilaskarlıqfenomenidir. Azərbaycanın milli dövlət müstəqilliyininyenidən bərpa olunması missiyasının Heydər Əliyevfenomeninə qismət olması əslində heç də təsadüfüdeyildi. Çünki məhz ulu öndərin anadan olduğu illərartıq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 23 ay mövcudolduqdan sonra süquta uğradığı zamanlar idi. HeydərƏliyev hələ 1940-cı illərdən başlayaraq SovetAzərbaycanın dövlət təhlükəsizlik orqanlarındaçalışmağa başladığı zamanlarda özünün iti zəkası, güclü məntiqi, tarixi hadisələri düzgün analiz və təhliletməsi nəticəsində başa düşürdü ki, zor gücü ilə, xalqları və millətləri istismar etməklə, repressiyamaşınından keçirtməklə qurulmuş sovet rejiminin çoxyaşaması mümkün olmayacaq.
Ulu öndər həqiqətən də dərk edirdi ki, SovetAzərbaycanı müstəqil Azərbaycan dövlətinisarsıdılmaqla qurulmuş bir dövlət idi. Çünki HeydərƏliyev hələ o zamanlar, gənc yaşlarından dövləttəhlükəsizlik orqanlarında çalışmağa başladığı illərdəartıq bunu hiss etməyə başlamışdı. Sovet rejimininkölə, qul halında saxladığı respublikalarda, Azərbaycanda milli-intellektual ziyalı elitasının 1930-cu illərdə güllələnərək, uzaq Sibirə sürgün edilərəkrepressiyalara məruz qaldığını Heydər Əliyev özgözləri ilə görürdü. Ulu öndər dərk edirdi ki, repressiyalara məruz qalan, sürgün edilərəkgüllələnənlər Azərbaycanın müstəqillik ideyalarınıncarçıları, bu məmləkətin istiqlala çıxmasını ürəkdənarzulayan Hüseyn Cavidlər, Mikayıl Müşfiqlər, AbbasMirzələr, Əhməd Cavadlar, idilər… Heydər Əliyevməhz Sovet İttifaqının belə gərgin bir dövründənbaşlayaraq artıq Azərbaycanda istiqlaliyyət, müstəqillik, azadlıq ideyalarının baş qaldırdığını hissetmişdi. 1958-ci ildə Bəxtiyar Vahabzadənin əsasqayəsi milli azadlıq və müstəqillik ideyaları olan“Gülüstan” poeması işıq üzü gördü. Artıq bu əsərəgörə Bəxtiyar Vahabzadə həbs edilməli idi. AmmaHeydər Əliyev onu nəinki həbs etmədi, hətta xilasetməklə onu qorudu, xalq şairi adı verərək dövlətmükafatı ilə təltif etdi. Ulu öndər artıq 1950-60-cı illərdə Təhlükəsizlik Komitəsində (DTK) vəzifəpillələrində qalxdıqca anladı ki, məhz təhlükəsizlikorqanlarında milli azərbaycanlı kadr zabitlərin, əməkdaşların sayı artırılmalıdır. Çünki 30-cu illərrepressiyalarında milli müstəqillik, azadlıq, istiqlaliyyət ideyalarının daşıyıcıları olan milli ziyalıelitasını məhz bu orqanlarda çalışan ermənilər məhvetmişdilər. Gələcəkdə Bəxtiyar Vahabzadələri, yenimilli azadlıq və müstəqillik ideya daşlarını KQB zindanlarından qorumaq üçün təhlükəsizlikorqanlarında azərbaycanlı kadrların sayı artırıldı. Birəsrdə dəfələrlə Azərbaycanlılara qarşı ermənilərinsoyqırım törətməsi faktını Heydər Əliyev dərindəndərk edirdi. Elə buna görə də Ulu öndər böyükuzaqgörənlik nümayiş etdirərək gələcəkdə özününquracağı milli müstəqil dövlətin onurğası hesab olunanordunun, silahlı qüvvələrin kadr bazasının əsasını sovetdövründə qoydu. 1971-ci ildə ümummilli lider HeydərƏliyev C.Naxçıvanski adına internatlaşdırlmış hərbiməktəbin məhz Azərbaycanda yaradılması haqqındaMoskvadan razılıq ala bildi. Məhz həmin dövrlərdə 10 minə yaxın gənc Naxçıvanski hərbi məktəbini bitirərəkSovet İttifaqında ən nüfuzlu hərbi məktəblərə daxilolaraq böyük ordu həyatına vəsiqə aldılar. Qarabağmüharibəsində Naxçıvanski hərbi məktəbinin 1500 nəfərdən çox məzunu erməni işğalçılarına qarşıvuruşlarda əsl qəhrəmanlıq nümunələri göstərdilər. Artıq illər keçdikcə sovetlər dövründə müstəqilAzərbaycan dövlətinin yaradılması istiqamətindəHeydər Əliyev əslində yaxın gələcək illər üçün millimüstəqilliyin konsepsiyasını, planını çox dəqiqlikləhazırlayırdı.
1970-80-ci illərdə Heydər Əliyevin şəxsitəşəbbüsü ilə 700-dən artıq məktəb binası tikilərəkistifadəyə verilmişdi. Bu illərdə respublikada ali təhsilmüəssisələrinin sayı 12-dən 17-yə, burada təhsil alantələbələrin sayı isə 70 mindən 100 minə çatdırıldı. Ümummilli liderin 70-ci illərdə minlərlə azərbaycanlıgənci respublikamızın hüdudlarından kənarda yüksəkali təhsil almasına, ixtisaslı kadr kimi yetişməsinə hərcür kömək göstərməsi də onun xeyirxahlığının və busahəyə verdiyi önəmin bariz ifadəsidir. Respublikayabirinci rəhbərliyi dövründə 10 mindən artıq gəncikeçmiş SSRİ respublikalarının ali məktəblərinə təhsilalmağa göndərən Heydər Əliyev yüksək ixtisaslı, vicdanlı və peşəkar kadrların hazırlanması, dövlətidarəçiliyi sisteminin sağlamlaşdırılması məsələlərinəciddi fikir verirdi. Ulu öndər Heydər ƏliyevAzərbaycanda bir sıra yeni ixtisaslar olan informasiyatexnologiyaları, beynəlxalq hüquq, beynəlxalqmünasibətlər, aviasiya sahələrində mütəxəssishazırlayan ali məktəblərin olmadığını nəzərə alaraqminlərlə azərbaycanlı gəncin Moskva, Kiyev, Minsk vəbaşqa şəhərlərdəki nüfuzlu ali məktəblərəgöndərilməsini təmin etdi.
Bəybala Quliyev,
Nəsimi rayon İcra Hakimiyyətinin İctimai-siyasi və humanitar məsələlər şöbəsinin müdiri
