Qazaxıstanla Azərbaycan arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin avqustunda başlayıb. Qazaxıstan Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, iki ölkə arasında münasibətlər 1996-cı ilin sentyabrında Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin Azərbaycana səfərindən və Azərbaycanın keçmiş prezidenti, mərhum Heydər Əliyevin səfərindən sonra yenidən canlanmağa başlayıb.
“Yeni Gundem” xatırladır ki, Heydər Əliyev, 1997-ci ilin iyununda Qazaxıstana. Azərbaycan Qazaxıstan üçün geosiyasi və qaz və neft sahəsində əməkdaşlıq baxımından mühüm yer tutur.
Xəzərin hüquqi statusunun müəyyən edilməsi, neftin dünya bazarına çıxarılması kimi bir sıra strateji məsələlərin mərhələli şəkildə həlli üçün Qazaxıstan və Azərbaycan əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulmasında maraqlıdırlar.
İki ölkə arasında əməkdaşlıqda Xəzər məsələsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Qazaxıstan və Azərbaycan prezidentlərinin 1996-cı il sentyabrın 16-da imzaladıqları birgə bəyanatda Xəzərin statusu məsələsində iki ölkənin mövqelərinin oxşarlığı ilk dəfə olaraq qeyd olunub. Bu istiqamətdə işlərin davam etdirilməsi, eləcə də Rusiya ilə əldə olunmuş razılaşmaların təcrübəsi çox vacibdir.
Qazaxıstan və Azərbaycan arasında əməkdaşlığın prioritet istiqaməti neft sektorunda layihələrin həyata keçirilməsi ilə bağlı olacaq. Qazaxıstan neftinin tranzit həcminin 10 milyon tona çatdırılması planlaşdırılır. Ona görə də ixrac boru kəmərləri ilə yanaşı, Azərbaycan istiqamətində neft nəqliyyatı infrastrukturunun genişləndirilməsi də irəli sürülür.
Qazaxıstan və Azərbaycan hökumətləri Aktau-Bakı marşrutu üzrə bərə xidmətlərinin inkişaf etdirilməsi və iki ölkənin Xəzər dənizi limanlarında rüsumların azaldılması imkanlarını nəzərdən keçirmək barədə razılığa gəliblər. Həmçinin, 17 mln. ABŞ dolları məbləğində dövlət borcunun ödənilməsi ilə bağlı danışıqlar aparılır. 2003-cü ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 130 milyon ABŞ dollarına çatmışdır. Bunun 100 milyonu Qazaxıstan ixracına aiddir. Azərbaycanın sənaye mallarının, o cümlədən nəqliyyat vasitələri və avadanlıqlarının, kimya məhsullarının Qazaxıstan bazarında rəqabət apara bilməməsi Azərbaycan üçün mənfi ticarət balansı yaradır. Qazaxıstan isə son illərdə buğda, un və xam neft ixracını artırır. Bu gün Qazaxıstanda azərbaycanlı sahibkarların iştirakı ilə 36 kiçik müəssisə fəaliyyət göstərir, onlardan 13-ü müştərək müəssisədir. Qazaxıstan Parlamenti Senatının Beynəlxalq Əlaqələr Komitəsinin üzvü, senator Tasbay Simambayev Azərbaycanın Qazaxıstan üçün strateji tərəfdaşlıq kimi əhəmiyyəti, iki ölkə arasında parlament əlaqələri məsələsi barədə bunları deyib. – Xəzər məsələsində birgə işləməliyik.
Bildiyiniz kimi, Xəzər dənizi ətrafında, xüsusən də İran və Türkmənistan tərəfdən müxtəlif söhbətlər olub. Qazaxıstanla Azərbaycan Xəzərin Rusiya ilə bölünməsi ilə bağlı bizim aramızda böyük müqavilə imzaladılar. İki ölkə arasında parlament əlaqələrinə gəlincə, ikitərəfli deputat qrupu yaradılıb və biz sərhəd boyu eyni dövlətlər qrupu ilə qanun qəbul etməyi planlaşdırırıq. Bu qanun sərhəd dövlətləri ilə ticarət və iqtisadiyyat sahəsində əməkdaşlıq şərtlərini əhatə edəcək. Biz bu məsələni yubanmadan həyata keçirmək istəyirik. Bu gün iki ölkə arasında münasibətlərin hüquqi bazasına 60-dan çox sənəd daxildir. Onların arasında iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, sənaye mülkiyyətinin qorunması, kommunikasiya, o cümlədən Qazaxıstan və Azərbaycan Milli Bankları arasında maliyyə-bank sistemində informasiya mübadiləsi sahəsində əməkdaşlığa dair sazişlərə böyük əhəmiyyət verilir.
Fərahim Rəhimov
