Göbeklitepe
Göbeklitepe arxeoloji sahəsi Şanlıurfa şəhərinin mərkəzindən 18 km şimal-şərqdə, Erencik kəndi yaxınlığında yerləşir. Sayt 1963-cü ildə İstanbul və Çikaqo universitetləri ilə ortaq bir sətharaşdırması zamanı kəşf edilmiş və “V52 Neolitik məskunlaşma”olaraq xarakterizə edilmişdir.
Göbeklitepenin kəşf tarixinin 1963-cü ilə təsadüf etməsinəbaxmayaraq, ilk qazıntılar 1995-ci ildə başladı. Bu isə tarixdə yeni səhifələrin açılmasına və yüz illər boyu qəbul edilmiş bəzibiliklərin dəyişdirilməsinə gətirib çıxardı.
Bu bölgədə yalnız dini məqsədlərə xidmət edən və yaşayış sahəsikimi istifadə olunmayan bir neçə məbəd var. Bu baxımdanGöbeklitepe, təkcə dünyanın ən qədim deyil, həm də ən böyükibadət mərkəzi hesab olunur. Yalnız 6-sı gün üzünə çıxsada, ümumi sayının 20 olduğu bilinən və bütün bölgənin Neolitdövrünün inanc mərkəzi olduğunu göstərən bu monumental tikililər oxşar formaya sahibdir. Neolitik dövrdə daşa həkkolunmuş, hündürlüyü 6 metrə çatan və bəziləri üç ölçülü olan T sütunları üzərində işlənmiş ən erkən rəsmlər olan heyvan figurlarıda əcdadlarımızın bədii istedadını nümayiş etdirir.
20 ildir burada qazıntı işləri aparan Prof. Dr. Klaus Schmidt bildirir ki, bəzilərində əlləri və barmaqları da aydın şəkildəgörünən bu T şəkilli sütunlar insan fiqurlarını təmsil edir. Qazıntılar zamanı əldə edilən bəzi tapıntıları isə ŞanlıurfaMuzeyində görmək olar.
Göbeklitepede bir çox yeni məlumat aşkar edilsə də, elm adamlarıbütün suallara Bu məbədləri kim tikdi, çəkisi 60 tona çatansütunlar necə köçürüldü və ucaldıldı, niyə dəfn edildi, yuxarıdantonlarla torpaq və daşla örtüldü, məbədlərin dəqiq məqsədi nə idi, cavab gözləyən tapmacalar və çox güman ki, illərlə araşdırmaaparacaq.
Göbeklitepedə bir çox yeni məlumat əldə edilməsinə baxmayaraq, elm adamlarının tapıntılarla bağlı sualları hələ də cavabsızdır.
Karahantepe
Karahantepe, 12 min illik tarixə sahib Ur Kasdim qədim şəhəriolduğuna inanılan Şanlıurfadan 60 km şərqdə yerləşir.
Şanlıurfa yəhudilərin, xristianların və müsəlmanların müqəddəshesab etdikləri bir yerdir. Əhdi-ətiqə görə, “üç təkallahlı dininatası” olan İbrahim Peyğəmbər Ur Kasdim şəhərində anadan olubvə ailəsi ilə birlikdə “atalar evi” olan Harrana mühacirət edib.
Şanlıurfa Torpağı, minilliklər boyu Hurrian dövlətininşəhərlərindən biri olmuşdur. Bəziləri peyğəmbər İbrahiminMevlid-i-Halil məscidi yaxınlığındakı bir mağarada doğulduğunainanır və buna səbələ ərazi və mağara müqəddəs sayılır.
Maraqlıdır ki, Gebeklitepe, Karahantepe və Nevali Chori kimiyaxınlıqda demək olar ki, eyni ərazidə yerləşən neolit dövrünə aid bir çox abidə var. Bununla yanaşı, son arxeoloji tədqiqatlarKarahantepenin Gebeklitepedən daha erkən dövrə aid olduğunungöstəricisidir.
