Bütün həyatımızın bir parçası olan Bluetooth texnologiyasının vikinqlərlə nə əlaqəsi var?
Hər şey bir mühəndisin 90-cı illərdə oxuduğu kitabla başlayıb.
Bu gün milyonlarla insan əllərindən istifadə etmədən musiqi dinləmək, nəsə izləmək və hətta telefonla danışmaq üçün Bluetooth texnologiyasından istifadə edir.
Beləliklə, “mavi diş” mənasını verən Bluetooth adının haradan gəldiyini bilirsinizmi? Tarix və texnologiyanın kəsişməsində maraqlı bir hekayə…
Bluetooth texnologiyası artıq həyatımızın bir hissəsidir. Hər gün dünyada milyonlarla insan öz telefonlarını, ağıllı saatlarını, qulaqlıqlarını, televizorlarını və hətta avtomobillərini birləşdirmək üçün Bluetooth texnologiyasından istifadə edir.
Bluetooth 1990-cı illərin ortalarında Intel mühəndisi Jim Kardach tərəfindən icad edilmişdir. Lakin Kardaç inkişaf etdirdiyi bu texnologiyaya nə ad verəcəyini tapa bilməyib.
Həmin vaxt Vikinqlərin tarixinə dair kitab oxuyan Kardaç 10-cu əsrdə hökmdarlıq edən Danimarka kralı Harald Blatandın nailiyyətlərini tərifləyən bir yazı görüb.
Kral Harald üçün “Blatand” ləqəbi ilk dəfə 12-ci əsrdə şərqi Danimarkadan olan bir rahib tərəfindən yazılmış Latın mətni olan Roskilde Chronicle-da istifadə edilmişdir. Qədim Norse dilində Blatand “mavi diş” və ya “qaranlıq diş” mənasını verirdi.
Kralın bu ləqəbi dişləri çürük olduğu üçün aldığı düşünülsə də, bu məlumat dəqiq deyil. Digər tərəfdən, Blatandın tərcüməsinin mavi diş olması ilə bağlı etirazlar var. Qədim Nors dilində “blar” həm mavi, həm də tünd mənasını verir. Görünür, Haraldın dişləri mavi olmasa da, həmişəkindən daha tünd görünürdü.
Yazıda Kral Haraldın səpələnmiş danimarkalıları vahid dövlətdə toplaya bildiyi və Norveç torpaqlarını fəth etdiyi bildirilirdi. Kardach bu kralın adının yazdığı proqramın kod adı kimi istifadə olunmağa çox uyğun olduğunu düşünürdü.
Kral 1000 ildən çox əvvəl Skandinaviyanın çox hissəsini fəth edib birləşdirdiyi kimi, Bluetooth texnologiyası müasir dünyanı fəth edə və birləşdirə bilərdi.
Proqrama başqa adların verilməsi də gündəmdə idi, lakin sonda Vikinq kralının adı qalıcı oldu.
Bluetooth texnologiyasının təkcə adı deyil, həm də loqosu məşhur Vikinq kralından gəlir. Bu loqo “dolu” mənasını verən Hagall (ᚼ) və “ağcaqayın ağacı” mənasını verən Bjarkan (ᛒ) hərflərindən ibarətdir və Harald Blatandın baş hərfləri olan HB-ni simvollaşdırır.
Bəs bu Mavi Dişli Kral Harald kim idi?
Tarixçilərin fikrincə, 10-cu əsrdə iz qoymuş Harald 30 illik hakimiyyəti dövründə Norveç torpaqlarını ələ keçirmiş və hökmranlıq etdiyi bölgələri qorumaq üçün böyük qalalar tikdirmişdir.
Ömrünün son illərində oğlu Saqqallı Sweyn ilə münaqişəyə girsə də, sülalə öz gücünü itirməmişdir. Daha sonra nəvəsi Canute də İngiltərə, Danimarka və Norveçi idarə edib.
Mavi Dişli Kral “Qorm oğlu” Harald Gormsson kimi də tanınırdı. Atası Qornun taxta necə çıxdığı bəlli olmasa da, onun Jutlanddan olduğu təxmin edilir. Gorm eramızın 936-cı ildə şimali Yutlandiyaya nəzarəti İsveçlilərdən aldı və mərkəzi Jelling şəhəri olmaqla özünü kral elan etdi.
Qormun öz səltənətini saxlamaq və onu varislərinə buraxmaq cəhdi 10-cu əsr Skandinaviyasında çox yayılmış cərəyanın nümunəsi idi.
Keçmişdə Şimal dənizində gedən döyüşlərdə topladıqları qənimətlərlə zənginləşən bir çox vikinqlər krallıqlarını elan edirdilər. Lakin 900-cü illərin sonlarında bu kiçik krallıqlar mərkəzləşdirilmiş monarxiyalara çevrilməyə başladı. Gorm Jelling-də başladığı işi oğlu və nəvəsi davam etdirdi. Harald paytaxtı Jellinqdən Roskildeyə köçürdü və burada zamanla nəhəng kafedral kilsəyə çevrilən ilk kilsəni tikdi.
Jellinqdə tapılan iki böyük yazı bu kontekstdə mühüm ipuçlarını ehtiva edir. Daha qədim və daha kiçik kitabə Gorm tərəfindən həyat yoldaşı və Haraldın anası Tiranın şərəfinə qoyulmuşdur. İkinci və daha böyük yazı Harald tərəfindən hazırlanmışdır. Yazının bir tərəfində birinci Hz. Digər tərəfdə isə “Harald özü üçün bütün Danimarka və Norveçi qazandı və danimarkalıları xristian etdi” ifadəsi ilə İsanın təsviri var.
Bununla belə, tarixçilərin fikrincə, Haraldın hakimiyyəti bu yazıda qeyd olunduğu qədər parlaq deyildi; Zaman-zaman uğursuzluqlar da olub.
Dövrü təsvir edən ən mühüm əsərlərdən biri 13-cü əsrdə İslandiyada yazılmış Knytlinqa dastanıdır.
Göy Dişli Kralın taxta çıxması ilə başlayan bu dastanda kralın Norveçi qardaşı oğlu Boz Paltar Haralddan necə almasından bəhs edilir. Buna görə də Kral qardaşı oğlunu Danimarkaya dəvət etdi və onu orada öldürdü, sonra ordusu ilə birlikdə Norveçə girdi. Norveç kralı Hakon Jarlı özünə, ölkədə yaşayan hər kəsi isə ona tabe elan etdi.
Harald Blatard həm də torpaqlarını qorumaq üçün gördüyü tədbirlərlə tanınırdı. Onun cənub qonşusu olan Müqəddəs Roma İmperiyasının basqınlarının yaratdığı təhlükələrə qarşı çoxlu dairəvi qalalar tikdirmişdi.
Viking Age Circle Castles və ya Trelleborg üslublu qalalar kimi tanınan bu tikililərdə nəcib lordların əhatəsində olan döyüşçülər istifadə olunurdu. Bu vəziyyətdən narazı olan bəylər belə bir fikirdə idilər ki, Padşah öz səlahiyyətlərindən sui-istifadə edir. Əslində, bu Haraldın sonunu gətirdi.
Haraldın oğlu Sweyn gənc yaşda krallığın bir hissəsini iddia etdi, lakin atası tərəfindən rədd edildi. Knytlinga dastanına görə, Sweyn atası tərəfindən sevilmirdi, çünki o, cariyənin oğlu idi və hakimiyyəti bölüşməyə uyğun deyildi.
Sweyn yetkinlik yaşına çatdıqda, bir çox vikinqlərin keçmişdə etdiklərini etdi; Bir neçə gəmidən ibarət donanması və atasının müxaliflərindən ibarət tərəfdarları ilə Danimarka sahillərinə və qonşu ölkələrə basqın etməyə başladı.
Bunun üzərinə Harald ordusunu topladı və oğlunun qüvvələrinə hücum etdi. Münaqişələr vətəndaş müharibəsinə çevrildi. Döyüşlərin birində Haraldın əsgərləri Sveyni məğlub edə bildilər. Lakin münaqişə zamanı Harald ağır yaralandı və qısa müddət sonra 987-ci ilin noyabrında öldü.
Haraldın məzarının Roskilde Katedralində olduğu güman edilir. Əgər doğrudursa, bu o deməkdir ki, o, ibadət yerində dəfn edilən ilk Danimarka kralıdır.
Sueynin taxta çıxması ilə lordlar arasında döyüşlər sona çatdı. Bundan sonra nisbi sülh dövrü daxil oldu. Bu, Mavi Dişli Kralın qalalarının baxımsız qalmasına səbəb oldu. Döyüşçü padşah kimi tanınan Çəngəlsaqqal Sweyn hakimiyyətinin çox hissəsini İngiltərəyə basqın edərək keçirdi. Haraldın nəvələrindən biri olan Estridin adını daşıyan sülalə 15-ci əsrə qədər Danimarkada hökm sürdü. Hətta Danimarkanın indiki kraliçası II Margrethe də bu nəsildən gəlir.
Digər tərəfdən, Mavi Dişli Kralın nəvəsi Canute’nin fəthləri də İngiltərə tarixində mühüm yer tutur.
Kanutenin atası, Knutr inn riki kimi tanınan I Sweyn tərəfindən İngiltərəyə edilən basqınlar, 1013-cü ildə Hazır olmayan Kral kimi tanınan Ethelredin ölkədən qaçmasına səbəb oldu. Bu yolla Sweyn özünü ingilislərin kralı elan etdi. Sweyn 1014-cü ildə vəfat edəndə bu titul onun oğlu Canuteyə keçdi. Lakin Ethelredin geri qayıtması ilə Canute Danimarkaya geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı.
Lakin Canute buna mane olmadı. O, yeni donanma topladı və İngiltərəyə qayıtdı və burada 1016-cı ildə Ethelredin oğlu və varisi Edmund the Boldu məğlub etdi.
İngiltərənin yeni kralı olaraq Canute vikinqlərin hücumlarına son qoydu və 20 illik sabitlik və rifah dövrünə başladı. İki il sonra o, Danimarka kralı olaraq böyük qardaşının yerinə keçdi və ərazisini daha da genişləndirdi. 1028-ci ilə qədər Jelling sülaləsi İngiltərənin cənub-qərbindən Norveçin şimal-şərqinə qədər uzanırdı.
Mənbə: hurriyyət.tr
Aynur Camal
