Təbii fəlakət: çiçəklər artıq ətir saçmayacaq.
Əsas səbəb kənd təsərrüfatında zəhərli maddələrin kütləvi istifadəsidir. Böcəklər sürətlə ölür. Hamımız mağaza rəflərində toplu meyvə və tərəvəz görmək istəyirik. Və heç kim həşəratları sevmir, ona görə də hər şey yaxşı görünür. Problem ondadır ki, biosfer həşəratlar olmadan mövcud ola bilməz.
Kimyəvi dərmanlar səbəbindən yabanı bitkilərin kütləvi şəkildə çiçəkləri düşür, mövcud olanların isə demək olar ki, heç bir qoxusu yoxdur.
Belə həşəratlar Yer kürəsini bir əsrdən sonra tərk edə bilər. Nəsli kəsilmə nisbəti sürətlənir. Əgər bəxtimiz gətirsə, qışda bir və ya ikisini görəcəyik.
Problem hələ 2019-cu ildə, elm adamları entomofaunanın (böcəklər aləmi elmi olaraq belə adlandırılır) vəziyyətinin ilk qlobal icmalını aparanda məhz belə təsvir edilmişdir. Kiçik heyvanların sayını hesablamaq asan deyil. Amma təbii ki, uşaqlıqda “Gənc təbiətşünas” dərnəylərinə getmisinizsə, tanış olduğunuz üsullar, eyni primitiv tələlər var. 1990-cı illərdən isə belə tələlərə düşənlər qəribə görünməyə başlayıb. Hazırda dünyada bir neçə onlarla araşdırma aparılır və mənzərə hər yerdə eynidir: həşəratların sayı ildə təxminən 2% azalır. Cəmi bir neçə onillikdə növlərin 40%-ni itirəcəyik. Və bir əsrdə, artıq deyildiyi kimi, biz hər şeyi itirəcəyik. İcmal dərc edildikdən sonra heç nə dəyişməyib. Və dəyişə bilməzdi. Axı əsas səbəblər urbanizasiya və kənd təsərrüfatının inkişafıdır asılıdır.
Şəhərlər böyüyür və getdikcə daha çox ərzaq tələb olunur. Təbii ki, pestisidlər ilk növbədə həşəratları öldürür. Amma onların istifadəsini azaltmaqla belə, biz problemi həll etməyəcəyik. Əkin sahəsi qeyri-təbii mühitdir, yad elementdir. İnsan tərəfindən dəyişdirilmiş torpaq var. Digər istilik axını. Fərqli bitki tərkibi. Ən azı hidroponika və şəhər təsərrüfatına keçin (şəhərlərdə məhsul yetişdirmək, çox səviyyəli qapalı istixana binalarında). Ancaq bu ekzotikdir.
Hələlik böcəklər sadəcə olaraq ölür. Ancaq bəzi növlər təqaüdə çıxanların yerini tutur və əksinə böyüyür. Bu, Yerin bioloji tarixində bir dəfədən çox baş verib. Nəhayət, mənsub olduğumuz məməlilər təkamülün kənarına atılarkən dinozavrların yuvasını aldılar. Ancaq bu gün dəyişiklik inanılmaz sürətlə baş verir və əsas problem budur.
Əgər məktəbdə biologiya oxumusunuzsa, əsas problemin nə olduğunu başa düşürsünüz. Böcəklər Həyatın mürəkkəb zəncirinin bir hissəsidir, onlarsız bu zəncir qırılardı.
Quşlar və heyvanlar həşərat yeyirlər. Hətta ot yeyən inəklər də onunla birlikdə yüzlərlə həşərat tuturlar – və fermalarda işləyən baytarlar bunun nə qədər vacib olduğunu mənə dəfələrlə demişdilər. Bir çox növ qidasız qalacaq. Bu növlər, öz növbəsində, digər növlər üçün qida təmin edir. Necə deyərlər, biz də gedirik. Ağcaqanadlar yoxa çıxdı və moose də yox oldu, baxmayaraq ki, bir əlaqə var idi.
Böcəklər torpağı yumşaldır, bitkilərlə birlikdə torpağı əmələ gətirirlər. Onlarsız bu inkişaf getməz.
Nəhayət, böcəklər bitkiləri tozlandırır. Bir vaxtlar bu “xidmət” ildə 577 milyard dollar dəyərində qiymətləndirilirdi – bu, məhsul növlərinin təxminən 75%-ni tozlandıran həşəratların qlobal kənd təsərrüfatı sektoruna nə qədər töhfə verdiyini göstərir. Biz artıq aqrar-sənaye kompleksinin bu xidmətin haqqını necə ödədiyini görmüşük.
Ümumi oxucu bu problemlə əsasən arıların nəslinin kəsilməsi ilə bağlı xəbərlərdən tanışdır.
Əslində, xüsusilə Şimali Amerikada arılarda dəhşətli bir şey baş verir. 1940-cı illərdə ABŞ və Kanadanın çöllərində uçan arı növlərinin yalnız yarısı bu günə qədər sağ qalmışdır. Onlar elektrik şəbəkələrindən və mobil telefonlardan gələn radiasiyanı günahlandırırdılar, amma əsas məsələ, təbii ki, kənd təsərrüfatı şirkətlərinin susmağa çalışdığı pestisidlər idi.
Amma gəlin pessimist olmayaq. Bəli, insanlar hələ həşəratları xilas etmək üçün heç nə etməyiblər və mövzunun özü çoxlarına axmaq və qeyri-ciddi görünür.
Amma intuisiya onu deməyə əsas verir ki, biz, pafoslu insanlar, fövqəlvulkan püskürmələrindən, meteoritlərdən və kim bilir daha nələrdən xilas olmuş təbiətin qüdrətinə asanlıqla qalib gələ bilmərik. Təbiət nə edəcəyini anlayacaq. İnsanın bu qərarı bəyənib-bəyənməyəcəyi sualdır. Ancaq insanlarda intellekt var və hər şeyi dəyişdirmək üçün hələ vaxt var.
Mənbə: mail.ru
Aynur Camal
