Bildirilib ki, Hollandiya Xarici İşlər Nazirliyi F-35 hissələrinin İsrailə tədarükü üçün alternativ yollar axtarır.
Hollandiya mərkəzli ictimai yayım şirkəti NOS-un xəbərində, Hollandiyadakı müvəqqəti hökumətin Xarici İşlər Nazirliyindən F-35 hissələrinin İsrailə tədarükü üçün alternativ yollar tapılması ilə bağlı araşdırmalar aparılmasını tələb etdiyi bildirilib.
Xəbərdə Haaqa Apellyasiya Məhkəməsinin qadağasına baxmayaraq hökumətin F-35 hissələrinin İsrailə tədarükünü davam etdirmək istədiyi və bu yükün birbaşa İsrailə deyil, üçüncü ölkələr, xüsusilə də ABŞ vasitəsilə çatdırılmasının nəzərdə tutulduğu bildirilib.
Xarici İşlər Nazirliyinin NOS-un mövzu ilə bağlı suallarına verdiyi cavabda, ABŞ-a çatdırılmanın məhkəmə tərəfindən qadağan edildiyinin bildirildiyi və “İsrailin lazımi F-35 hissələrinə necə daxil ola biləcəyinin araşdırıldığı” ifadə edilib.
Bildirilib ki, Xarici İşlər Nazirliyi də məhkəmə qərarı ilə dayandırılmış silah satışı lisenziyası əvəzinə yeni lisenziya ilə həll yoluna çıxmağı düşünür.
Qeyd olunub ki, ABŞ mənşəli F-35-lərin Avropa paylama mərkəzi Hollandiyanın cənubundakı Woensdrecht şəhərində yerləşir və F-35 proqramında Avropa ölkələri və İsrailə göndərişlər buradan həyata keçirilir.
Amsterdam Azad Universitetinin hüquq professoru Galina Cornelisse, Hollandiyanın İsrailə F-35 hissələri tədarükünün yollarını araşdırmasının beynəlxalq hüquqa zidd olduğunu ifadə edərək, “Ölkənizdəki hakim hissələrin tədarükü olduğunu söyləyirsə beynəlxalq hüquqa ziddir, buna əməl etməlisiniz” deyib.
Amsterdam Universiteti və Hollandiya Müdafiə Akademiyasının Müharibə Hüququ professoru Marten Zwanenburg, F-35 hissələrinin faktiki daşınması və ixracının dayandırılması qərarının olduqca aydın və ətraflı olduğunu ifadə edərək, “Əgər son hədəf İsraildirsə. ABŞ isə ara addımdır, o zaman bu yol məhkəmə qərarını pozur.”
BEYNƏLXALQ HÜQUQ SİSTEMİNƏ ZƏRBƏ
Utrext Universitetinin Beynəlxalq Humanitar Hüquq professoru Jessica Dorsey də Hollandiyanın həm yerli məhkəmələri, həm də Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi beynəlxalq hüquq normalarının ciddi şəkildə pozulması riskini təsdiqləsə də, Hollandiyanın hələ də alternativ yollar axtardığını izah etdi.
Dorsi xatırladıb ki, əgər Hollandiya potensial olaraq F-35 hissələrini ABŞ üzərindən göndərirsə, amerikalılardan onları İsrailə aparmayacaqlarına dair zəmanət almalıdır.
Hollandiyada insan haqları təşkilatları Oxfam Novib, PAX və The Rights Forum, F-35 hissələrinin İsrailə ixracının Hollandiyanın törətdiyi “mümkün müharibə cinayətlərinə” ortaq olduğu anlamına gəldiyini əsas gətirərək Hollandiya hökumətini məhkəməyə verdi.
Bunun dayandırılmasını istədi. Birinci instansiya məhkəməsinin dekabrın 15-də verdiyi qərarda Hollandiyanın daha əvvəl müəyyən edilmiş lisenziya çərçivəsində İsrailə F-35 hissələrinin satışını dayandırmaq məcburiyyətində olmadığı bildirilib.
İşi qaldıran insan haqları təşkilatları qərardan apellyasiya şikayəti verib və yanvarın 22-də Haaqa Apellyasiya Məhkəməsində keçirilən iclasda Hollandiya hökumətinin F-35 hissələrinin İsrailə göndərilməsini dayandırmaq tələbini rədd edən birinci instansiya məhkəməsindən tələb ediblər.
Hollandiya dövlətinin vəkilləri isə Qəzzada vəziyyətin hələ də mürəkkəb olduğu, F-35-lərin satışının ölkə üçün zəruri olduğunu əsas gətirərək İsrailə F-35 hissələrinin göndərilməsini dayandırmaq məcburiyyətinin olmadığını iddia ediblər. İqtisadi maraqları, ikitərəfli əlaqələrin əhəmiyyətini və digər ölkələr Hollandiya etməsə belə bunları satmağa davam edəcəkdi.
Haaqa Apellyasiya Məhkəməsi fevralın 12-də verdiyi qərarda beynəlxalq humanitar hüququn pozulması səbəbindən İsrailə F-35 qırıcı təyyarələrinin hissələrinin satışının dayandırılmasına qərar verib.
Qərarda İsrailin Qəzzaya hücumlarında mülki vətəndaşlara dəyən zərəri kifayət qədər nəzərə almadığı qeyd edilib və Hollandiyanın 7 gün ərzində İsrailə F-35 hissələrinin ixracını dayandırması lazım olduğu bildirilib.
Hollandiya hökuməti apellyasiya qərarına etiraz edib və məsələni Hollandiya Ali Məhkəməsinə verib.
Mənbə: TGRT
Aynur Camal
