Alimlər Nobel Mükafatlı CRISPR gen modifikasiyası texnologiyasından istifadə edərək laboratoriya mühitində HİV-i yoluxmuş hüceyrələrdən təcrid etməyi bacardıqlarını açıqlayıblar.
Molekulyar səviyyədə qayçı kimi işləyən bu texnologiya ilə DNT “kəsilə” və içindəki zərərli hissələr ayrıla və ya işlənməz hala gətirilə bilər.
Araşdırmaların sonunda hədəf bədən virusdan tamamilə təmizlənə bilər, lakin bu metodun təhlükəsiz və təsirli olduğunu sübut etmək üçün daha çox araşdırma aparılmalıdır.
Mövcud HİV dərmanları virusun yayılmasını dayandıra bilər, lakin onu aradan qaldırmır.
Amsterdam Universitetində araşdırma aparan komanda bu həftə tibbi konfransda araşdırmanın xülasəsini təqdim edib.
Bununla belə, komanda tədqiqatın ideya mərhələsində olduğunu və yalnız “konseptin sübutu” tədqiqatı olduğunu və onun HİV müalicəsində istifadəsinin “yaxın gələcəkdə mümkün olmadığını” vurğulayıb.
İngiltərənin Nottingem Universitetində kök hüceyrə və gen terapiyası texnologiyaları üzərində çalışan prof. Dr. James Dixon da ehtiyatlı davranaraq araşdırma nəticələrinin daha yaxından araşdırılması lazım olduğunu ifadə edib. “Alınan ölçmələrin müalicəni təmin etmək üçün bütün bədəndə təsirli olub olmadığını müəyyən etmək üçün daha çox araşdırma aparılmalıdır” deyib.
Prof. Dixon əlavə etdi ki, HİV-müsbət xəstələrin müalicəsində istifadə edilməzdən əvvəl bu texnologiyanın daha çox inkişaf etdirilməsi lazımdır.
HİV-ə qarşı CRISPR texnologiyasından istifadə etməyə çalışan başqa elmi araşdırmalar da var.
Onlardan biri olan Excision BioTherapeutics, üç könüllü üzərində 48 həftəlik araşdırmada hələ heç bir yan təsirin müşahidə edilmədiyini açıqlayıb.
Bununla belə, Londondakı Francis Crick İnstitutundan Dr. Jonathan Stoye, “bu texnologiyanın dolayı və uzunmüddətli yan təsirləri səbəbindən narahatlıqların qaldığını” bildirib.
HİV immunitet sistemindəki hüceyrələrə hücum edən bir virusdur. Bu hüceyrələrdən istifadə edərək özünü kopyalayır.
HİV-ə yoluxmuş bir çox insan həyatı boyu antiretrovirus müalicə almalıdır. Çünki onlar bu dərmanlardan istifadəni dayandırdıqda virus yenidən aktivləşə bilər.
CRISPR (Gen modifikasiyası texnologiyası) 2012-ci ildə kəşf edilib.
CRISPR texnologiyasında Cas9 zülalı DNT-ni kəsmək üçün molekulyar qayçı kimi istifadə olunur.
Alimlər bu texnologiyanı laboratoriyalarda insan hüceyrələrində xəstəlik törədən DNT-ni kəsmək üçün istifadə edirlər. Lakin mütəxəssislərin fikrincə, bu üsul mükəmməllikdən uzaqdır. Çünki bu, çox DNT-nin kəsilməsi ilə nəticələnə bilər.
Bu, xərçəngə səbəb ola biləcək digər mühüm genlərdə dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Genom modifikasiyası ilə bağlı ən mübahisəli məsələ gələcək nəsillərə ötürüləcək genlərdə dəyişiklik etmək potensialıdır.
Mənbə: hurriyyət.tr
Aynur Camal
