İranda yaşayan azərbaycanlıların sayını hesablamaq əslində çətindir, ölkə rəhbərliyi, görünür, bu məsələ ilə məşğul olmaq niyyətində deyil, ona görə də bəzi mənbələrə görə 13-15 milyon, bəzilərinə görə isə hamısı 50-dir. Təxminən 25 milyonluq bir təxmindən irəli gəlirəm. Bu və ya digər şəkildə İran təkcə etnik azərbaycanlılardan deyil, həm də dünyəvi Azərbaycanın ümumi güclənməsindən, üstəlik, İsraillə əməkdaşlıqdan qorxur. İsrail isə, bildiyiniz kimi, İran üçün ekzistensial düşməndir.
“Yeni Gundem” xəbər verir ki, bu sözləri tarix elmləri namizədi, Şərq Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri, Rusiya Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun baş elmi işçisi, Rusiya Dövlət Humanitar Universitetinin Müasir Şərq və Afrika kafedrasının dosenti Lana Ravandi-Fadai bildirib.
O vurğulayıb ki, şiə İranı əhalisinin əksəriyyəti şiə olan Azərbaycanı dəstəkləmək əvəzinə, Ermənistanı fəal şəkildə dəstəkləyir . Amma bunun səbəblərindən biri məhz İranın ölkənin 20 milyondan çox azərbaycanlı əhalisi arasında milli mənlik şüurunun artmasından çox qorxmasıdır.
Eyni zamanda, Rəvandi-Fədai hesab edir ki, bugünkü İran ABŞ və digər Qərb ölkələri ilə müxtəlif ticarət-iqtisadi müqavilələr bağlamağa hazırdır ki, bu da ölkə siyasətində praqmatik komponentin güclənməsindən xəbər verir.
“İranın xarici siyasəti haqqında danışarkən nəzərə almağa dəyər ki, İranda müəyyən siyasi qərarlara müxtəlif baxışlar var və bu da öz növbəsində müxtəlif siyasi fraksiyaları ifadə edir: bunlar mötədil mühafizəkarlar və radikal mühafizəkarlar, praqmatist-mərkəzçilər və islahatçılardır. . Sonuncu daha çox ölkənin liberal qüvvələrini təcəssüm etdirir. Amma bu və ya digər şəkildə, istənilən halda xarici siyasətdə son söz ənənəvi olaraq mühafizəkar və anti-Qərb mövqe tutan rəhbərdə (ali lider) qalır”, – ekspert qeyd edib.
İranlı mütəxəssisin fikrincə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü formal şəkildə dəstəkləməsinə baxmayaraq, əslində İran 44 günlük müharibədə ona kömək etməyib, müharibədən sonra isə faktiki olaraq Ermənistana daha çox diqqət yetirməyə başlayıb. İki dövlət arasında münasibətlər 2022-ci ilin oktyabrında İranın Azərbaycanla sərhəddə keçirdiyi hərbi manevrlərdən və təbii ki, Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinin əməkdaşının qətlindən sonra daha da gərginləşib.
Bu niyə baş verir və iki qonşu, üstəlik, müsəlman ölkəsi arasında niyə bu qədər ziddiyyətlər var? Rəvandi-Fədainin fikrincə, bütün bunların arxasında hələ də İranın Azərbaycanın uğurlarına hədsiz qeyrətli münasibəti, onun regionda lider mövqe tutmasına qəti şəkildə imkan verməməsi dayanır. Politoloq hesab edir ki, Tehran xətti alqoritmdən çıxış edir – hər bir hərəkətə öz reaksiyası var. Bu, məsələn, hərbi təlimlərə aiddir: “Üç qardaş” manevrlərinə cavab olaraq Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan hərbçilərinin iştirakı ilə İran hərbi təlimləri demək olar ki, Azərbaycanla sərhəddə keçirilib. L.Rəvəndi-Fədai əmindir ki, burada rəqabət faktoru da var.
Ermənistana gəlincə, onun fikrincə, İran Avropa ilə əlaqələr qurmaqda özü üçün heç bir təhlükə görmür, lakin Tehran Bakı ilə İsrail və Türkiyə arasında münasibətlərin dərinləşməsini çağırış kimi qiymətləndirir. İranın Şərqdə və dünyada təsirini azaltmaq. Və İsrail İranın düşməni olan və onun tərəfindən siyasət və beynəlxalq hüququn subyekti kimi qəbul edilməyən bir ölkə olduğundan, Tel-Əvivlə əməkdaşlıq edən bütün ölkələr də Tehranın qara siyahısındadır.
“İrandakı ən böyük milli azlıq – etnik azərbaycanlılar, əlbəttə ki, Tehranın Azərbaycana qarşı toksik siyasətinin tətikçisidir. Təbii ki, İran azərbaycanlıları var ki, onlar rejimin strukturuna yaxşı inteqrasiya olunub, ona sadiq, siyasətdə, iqtisadiyyatda, dini strukturlarda sanballı mövqelər tuturlar, lakin problem hələ də qalmaqdadır.
İranın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövqeyinə gəlincə, bu, həm də iki ölkə arasında münasibətləri gərginləşdirən bir növ tətikdir, çünki Tehran əmindir ki, bu dəhliz Ermənistan üzərindən Avropaya gedən marşrutları kəsəcək və bu da Türkiyənin təsir gücünün artmasına səbəb olacaq. bölgədə. Və nəticədə Tehranda bəlkə də əsas düşmən hesab edilən bir təşkilat olan NATO qüvvələrinin bölgəyə nüfuz etməsi. Lakin hazırda ölkədə vəziyyətin ciddi şəkildə gərginləşməsi müşahidə olunur – İran cəmiyyətinin uzun sürən iğtişaşlar və etirazları və mən hesab etmirəm ki, Bakı ilə Tehranın hazırkı qarşıdurması ölkələr arasında real müharibəyə çata bilər. İran öz daxili problemlərinə həddən artıq qərq olub və bu gün hakimiyyətin əsas səyləri rejimi xilas etməyə yönəldiləcək”, – deyə L.Rəvəndi-Fədai yekunlaşdırıb.
Fərahim
